صورت سود و زیان چیست؟

برای آنکه بتوان ترازنامۀ یک کسب‌وکار را آماده کرد، ابتدا باید سرمایۀ صاحب یا صاحبان آن کسب‌وکار مشخص شود. برای آنکه بتوان سرمایه را محاسبه کرد، ابتدا باید صورت سود و زیان را کسب‌وکار نوشت. بنابراین صورت سود و زیان، صورت‌حسابی است که چگونگی و نتیجۀ فعالیت‌های یک کسب‌وکار را نشان می‌دهد. در ادامۀ مطلب، مفصل می‌خوانید که صورت سود و زیان چیست، چطور آن را محاسبه می‌کنند و چه کاربردهایی دارد. با هایپریک، همراه باشید.

صورت سود و زیان چیست؟

در مقدمه، صورت سود و زیان را تعریف کردیم. گفتیم صورت‌حسابی است که چگونگی و نتیجه فعالیت‌های مالی کسب‌وکار را طی یک دورۀ مالی نشان می‌دهد. در واقع، سود یا زیان خالص کسب‌وکار را گزارش می‌کند. این صورت‌حساب را نباید با ترازنامه اشتباه بگیرید. ترازنامه، وضع مالی یک کسب‌وکار را مشخص می‌کند. اما صورت سود و زیان، نتیجۀ فعالیت‌های مالی کسب‌وکار را نشان ما می‌دهد. در مقاله « تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان چیست؟ » مفصل دربارۀ تفاوت ترازنامه با صورت سود و زیان، صحبت کرده‌ایم. به این گزارش مالی، صورت درآمد و هزینه هم می‌گویند.

برای محاسبۀ سود و زیان، به چه چیزهایی نیاز دارید؟

برای آنکه بتوانید صورت سود و زیان را تهیه کنید، باید درآمدها و بعد هزینه‌ها را مشخص کنید تا سود ناخالص به دست بیاید. برای محاسبۀ سود و زیان، به موارد زیر نیاز است:

محاسبه درآمد

زمانی که یک کسب‌وکار برای دیگران کاری (خدمتی) انجام می‌دهد یا کالائی را می‌فروشد، به ازای آن، مبلغی را دریافت می‌کند. به این مبالغ، درآمد می‌گوییم. فراموش نکنید که همۀ مبالغ دریافتی یک کسب‌وکار را نمی‌توان به عنوان درآمد در نظر گرفت. مثلا اگر صاحب کسب‌وکار وام بگیرد، این مبلغ، در آمد نیست و در ازای آن، به سرمایۀ کسب‌وکار، ریالی اضافه نمی‌شود.

هزینه‌

اگر برای تولید، فروش، و سایر فعالیت‌های عملیاتی، مبلغی خرج کنید، این مقدار به عنوان هزینه ثبت خواهد شد. کسب درآمد، باعث افزایش سرمایۀ کسب‌وکار می‌شود. در حالی که هزینه، سرمایه را کم می‌کند. البته فراموش نکنید، درست مانند درآمد، هر پرداختی را نمی‎توان به‌عنوان هزینه شناخت. مثلا اگر ساختمانی بخرید، این هزینه نیست.

سود ناخالص

حالا اگر همۀ هزینه‌ها را از درآمدها کم کنید، سود ناخالص یک دورۀ مالی برای کسب‌وکارتان را به دست خواهید آورد.

صورتحساب سود و زیان چه کاربردی دارد؟

متوجه شدید که گزارش صورت سود و زیان، خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دورۀ زمانی خاص نشان می‌دهد. یکی از کاربردهای اساسی این گزارش مالی، مشخص کردن سودآور یا زیان‌ده بودن کسب‌وکار است. به زبان ساده، اگر بخواهید بدانید که کسب‌وکار شما سودآور است یا خیر، باید صورت سود و زیان را بررسی کنید.

اگر نگاهی به فرمول‌هایی بیندازید که برای تهیۀ صورت سود و زیان از آن استفاده می‌شود، متوجه خواهید شد که این گزارش، درآمد خالص کسب‌وکار را نشانتان می‌دهد. اگر بانک‌ها یا سرمایه‌گذارها بخواهند روی شما سرمایه‌گذاری کنند، برای آنکه بدانند درآمد خالصتان چقدر است، سراغ صورت سود و زیان می‌روند و آن را تفسیر می‌کنند.

در کنار تمام موارد بالا، ادارۀ مالیات هم برای مشخص کردن میزان مالیات پرداختی کسب‌وکار شما، از این صورت‌حساب استفاده می‌کند. یکی از مدارکی که همراه با اظهارنامه مالیاتی باید به این اداره ارائه بدهید، همین صورت‌حساب است. چون مالیات را، روی سود خالص کسب‌وکار، بعد از کسر شدن تمام هزینه‌ها، محاسبه می‌کنند.

مراحل تهیۀ گزارش سود و زیان

برای محاسبۀ این گزارش، حسابداران از دو تکنیک استفاده می‌کنند. در تکنیک اول، همۀ درآمدها و هزینه‌ها را مشخص می‌کنند. بعد کلیۀ هزینه‌ها را جمع و از کلیۀ درآمدها کسر می‌کنند. این رویه چندان درست نیست و گزارش مالی حاصل از آن، گزارش دقیقی نخواهد بود.

به همین خاطر، بیشتر حسابداران از روش دوم استفاده می‌کنند. یعنی هر کدام از هزینه‌ها را جداگانه در صورت سود و زیان می‌نویسند. مثلا، هزینه‌های مربوط به فروش کالا را از سایر هزینه‎ها جدا می‌کنند و در گزارش می‌آورند. با این روش، تجزیه و تحلیل عددهایی راحت می‌شود که در صورت‌حساب می‌نویسند. بعد این هزینه‎ها را از درآمدها کسر می‌کنند.

فرمول سود و زیان چیست؟

همانطور که تا به حال گفتیم، فرمول اصلی و ساده صورت‌حساب سود و زیان، فرمول زیر است:

• هزینه‌های دوره مالی – درآمد دوره مالی = سود دوره مالی

حالا اگر هزینه‌ها بیشتر از درآمد باشند، باید از فرمول زیر استفاده کنید. نتیجه این فرمول به شما می‌گوید که کسب‌وکارتان زیان‌ده است و در این دورۀ مالی، سودی نکرده‌اید.

• درآمدهای دوره مالی – هزینه دوره مالی = زیان دوره مالی

انواع سود در صورت‌حساب سود و زیان

زمانی که صورت حساب سود و زیان یک کسب‌وکار را می‌بینید، در آن سودهای مختلفی به چشمتان می‌خورد. مثل سود ناخالص، سود عملیاتی و سود خالص. هر کدام از این‌ها، بیانگر چه چیزی‌اند؟ در ادامه گفته‌ایم.

سود ناخالص

اگر میزان هزینۀ تمام شده کالا را از میزان فروش کالا کم کنید، به سود ناخالص می‎رسید. این رقم، میزان کارائی کسب‌وکار شما را نشان می‌دهد. بنابراین اگر بخواهید عملکردتان را در زمینه‌های مختلف مالی بررسی کنید، باید نگاهی به میزان سود ناخالص بیندازید. فرمول سود ناخالص را در ادامه آورده‌ایم.

• سود ناخالص = هزینه تمام‌شده کالا – میزان فروش کالا

سود عملیاتی

سود عملیاتی را باید قبل از کسر کردن مالیات از سود کسب‌وکار محاسبه کنید. اگر می‌خواهید سودآفرینی بالقوه کسب‌وکارتان را  بدانید، باید به سود عملیاتی نگاه کنید. برای به دست آوردن مقدار آن، باید سود هزینه‌های عمومی فروش را از هزینه‌های استهلاک ساختمان و اثاثیه کم کنید. بعد این مقدار را از سود خالص کم کنید. در نهایت، سود عملیاتی به دست می‌آید.

• سود عملیات = سود ناخالص – هزینه‌های عملیاتی – استهلاک

سود خالص

آخرین سودی که در این گزارش می‌بینید، سود خالص است. برای محاسبه کردن آن،  ابتدا باید مالیات را از درآمدهای غیر عملیاتی مثل وام یا سود بانکی، کم کنید. بعد سود عملیاتی را هم از هزینه‌های غیر عملیاتی کم کنید. حاصل این دو تفریق را، باهم جمع کنید تا سود خالص به دست بیاید. یعنی فرمول زیر:

• سود خالص = مالیات – درآمدهای غیرعملیاتی + هزینه‌های غیرعملیاتی – سود عملیاتی

اقلام صورت سود و زیان

هر ردیف از جدول سود و زیان، یکی از اقلام صورت سود و زیان را نشان می‌دهد. برای آنکه این گزارش را بهتر درک کنید، باید با مفاهیم این اقلام آشنا باشید. هر کدام را در ادامه با توضیحات لازم آورده‌ایم. با دقت بخوانید تا بتوانید خودتان صورت سود و زیان کسب‌وکار را تحلیل و بررسی کنید.

درآمد یا میزان فروش در جدول صورت سود و زیان

درآمد فروش بیانگر عایدی شرکت از فروش محصول یا خدمات است و آن را بالای گزارش می‌نویسند. این مقدار ناخالص است. یعنی هزینه‌های مرتبط با تولید کالای فروخته شده یا ارائۀ خدمات، در آن لحاظ نمی‌شود. این قلم را به دو دسته درآمد اصلی و فرعی تقسیم می‌کنند. درآمد اصلی، حاصل از فعالیت اصلی کسب‌وکار شماست. فرض کنید یک سوپرمارکت دارید. درآمد اصلی شما، حاصل از فروش جنس‌های موجود در مغازه‌تان است. این درآمد را در ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری می‌کنید و از این سرمایه‌گذاری هم مقداری درآمد دارید. این همان درآمد فرعی است و در صورت سود و زیان، با همین نام یا با نام سایر درآمدها ثبت می‌شود.

بهای تمام‌شده کالای فروش رفته یا هزینه‌های فروش

هزینه‌های فروش، نشان‌دهندۀ هزینۀ کالاهای فروخته‌شده یا خدمات ارائه‌شده در طول دورۀ مالی است. بهای تمام شده کالای فروخته شده نیز، هزینه‌های مستقیم مرتبط با تولید و فروش محصولات را نشان می‌دهد. حالا اگر بخواهیم برای یک مغازه سوپرمارکت یا خرده فروشی، هزینۀ فروش را محاسبه کنیم، باید میزان موجودی در آغاز دورۀ مالی را با خرید در طول آن دوره جمع بزنیم. بعد حاصل جمع را از میزان موجودی در انتهای دورۀ مالی، کم کنیم.

بهای تمام شده معمولا شامل نیروی انسانی، مواد اولیه، سربار تولید و سایر هزینه‌ها، مانند هزینه استهلاک در صورت سود و زیان نیز است. برای کسب‌وکارهای تولید‌کننده، هزینه‌های فروش، علاوه بر موارد بالا، شامل هزینه‌های محتمل شده برای تولید محصول نیز می‌شود؛ هزینه‌هایی مانند دستمزد مستقیم یا کار مستقیم، مصرف مواد مستقیم، استهلاک کارخانه و ماشین‌آلات و سربار ساخت.

هزینه‌های توزیع و فروش

هزینه‌های توزیع و فروش، شامل هزینه‌هایی است که برای توزیع کالا از محل تولید به دست مشتریان می‌کنید؛ مثل هزینۀ بازاریابی یا نقل و انتقال محصول. اکثر کسب‌و‌کارها هزینه‌هایی مربوط به فروش کالاها یا ارائۀ خدمات را دارند.

هزینه‌های اداری

 اصلی‌ترین بخش‌ هزینه‌های اداری و عمومی، شامل حقوق و دستمزد کارکنان غیر تولیدی، هزینه‌های جاری اعم از بیمه و هزینه‌های ماموریت و… است. بعضی از حسابدارن، هزینۀ استهلاک وسایل و ابزارها را هم جزء همین بخش حساب می‌کنند. موارد زیر، جزء هزینه‌های اداری و عمومی به حساب می‌آید:

• هزینۀ حقوق و دستمزد مدیریت اجرایی؛
• هزینه‌های حقوقی و حرفه‌ای؛
• استهلاک ساختمان اداری؛
• اجاره بهای دفاتر مورداستفاده برای مدیریت؛
• هزینه بخش‌های مالی، منابع انسانی و مدیریت.

هزینه‌های مالی

اگر از بانک وامی گرفته باشید، پرداخت بدهی‌های‌ آن، جزء هزینه‌های مالی است. هزینه‌های مالی، معمولاً از بهرۀ وام‌های دریافتی و بهرۀ اوراق قرضه تشکیل می‌شوند.

هزینه استهلاک

دارایی‌های بلند مدت یک شرکت یا کسب‌وکار، مانند تجهیزات، ساختمان‌ها، وسایل نقلیه و…، در طول زمان، مستهلک می‌شوند. حسابداران این میزان استهلاک را محاسبه و در صورت سود و زیان ثبت می‌کنند. عموما فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌ها، هزینه استهلاک ندارند. با کسر این هزینه از سود خالص، می‌توان مالیات پرداختی شرکت را کم کرد.

محاسبۀ صورت سود و زیان با نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی هایپریک

اگر از نرم افزار حسابداری فروشگاهی هایپریک برای مدیریت فروشگاه و حساب‌وکتاب‌های آن استفاده کنید، دیگر نیازی نیست از یک حسابدار بخواهید صورت سود و زیان را برای‌تان محاسبه کند. هایپریک، این کار را خودکار انجام می‌دهد. می‌توانید این گزارش را در بازۀ زمانی دلخواهتان مشاهده کنید.

زیروبم صورتحساب سود و زیان را گفتیم. حالا می‌دانید چه کاربردی دارد، چه مواردی در آن می‌آید و چطور باید تفسیرش کنید. می‌توانید فروشگاهتان را با نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی هایپریک مدیریت کنید و کارهای حسابداری را با این نرم‌افزار پیش ببرید. هایپریک گزارش‎های مالی مورد نیاز مانند صورت سود و زیان یا گزارش فصلی را در اختیارتان می‌گذارد.

سوالات متداول

1. صورت سود و زیان چیست؟

صورت‌حسابی است که چگونگی و نتیجه فعالیت‌های مالی کسب‌وکار را طی یک دورۀ مالی نشان می‌دهد. در واقع، سود یا زیان خالص کسب‌وکار را گزارش می‌کند.

2. صورتحساب سود و زیان چه کاربردی دارد؟

خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دورۀ زمانی خاص نشان می‌دهد. یکی از کاربردهای اساسی این گزارش مالی، مشخص کردن سودآور یا زیان‌ده بودن کسب‌وکار است.

3. هایپریک صورت‌حساب سود و زیان را آماده می‌کند؟

هایپریک صورت سود و زیان را خودکار آماده می‌کند.