فهرست مطالب
بگذارید همین ابتدای مقاله، در مقدمه بگوییم مالیات بر درآمد چیست تا بتوانیم مستقیم، سراغ اصل مطلب برویم؛ یعنی نحوۀ محاسبۀ مالیات بر درآمد مشاغل. طبق مادۀ ۱ قانون مالیات‌های مستقیم، همۀ اشخاص حقیقی و حقوقی که در داخل کشور فعالیت اقتصادی، خدماتی و… می‌کنند و درآمدی به دست می‌آوردند، باید مالیات بر درآمد را بپردازند. مالیات بر حقوق زیر مجموعه مالیات بر درآمد است. مالیات بر حقوق یعنی اگر کارمندید و حقوق می‌گیرید هم باید مالیات آن را بپردازید. حالا سراغ توضیح دادن نحوۀ محاسبۀ آن می‌رویم. با هایپریک همراه باشید.
برای محاسبه مالیات بر درآمد، مشاغل را چطور دسته‌بندی می‌کنند؟
برای محاسبه و پرداخت این نوع از مالیات، صاحبان کسب‌وکارهای مختلف، ابتدا باید گروه‌بندی صنفشان را پیدا کنند. چرا که یکی از عوامل موثر در محاسبۀ آن، گروه‌بندی مشاغل است. سازمان امور مالیاتی، اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل را به سه دسته تقسیم می‌کند. هر کدام را در ادامه بررسی می‌کنیم.
گروه اول
بر اساس جزء ۹ بند الف مادۀ ۲ آیین‌نامه اجرایی مادۀ ۹۵ قانون مالیات مستقیم، مشاغلی در این دسته قرار می‌گیرند که کالا، خدمات یا کالا توام با خدمات می‌فروشند. درآمد حاصل از این فعالیت اقتصادی نیز باید ۱۵۰ میلیارد ریال، معادل ۱۵ میلیارد تومان بیشتر باشد. این مبلغ را بر اساس برگ قطعی مالیاتی تعیین می‌کنند که مودی(صاحب کسب‌وکار) یا نماینده وی تا پایان دی‌ماه سال گذشته ابلاغ کرده است. یادتان نرود که برای تعیین مالیات مشاغل این لیست، نیازی به حجم فروش نیست. صاحبان مشاغل و اشخاص حقیقی که در این گروه قرار می‌گیرند را در ادامه نوشته‌ایم:
- صرافی‌ها؛
- فروشگاه‌های زنجیره‌ای که مجوز فعالیت دارند؛
- دارندگان کارت بازرگانی؛
- صاحبان واحدهای تولیدی، بهره‌برداری از معادن که مجوز تأسیس دارند؛
- صاحبان کارخانه‌ها که پروانه بهره‌برداری دارند؛
- کلینیک‌های تخصصی، بیمارستان‌ها و زایشگاه‌ها؛
- مؤسسه‌های حمل و نقل موتوری، دریایی، هوایی و زمینی به‌صورت مسافربری و باربری؛
- مؤسسه‌های حسابداری و دفترداری، مشاوره‌ای، انفورماتیک، خدمات مالی و مدیریتی، طراحی سیستم؛
- مؤسسه‌های حسابرسی؛
- هتل‌های سه ستاره و بیشتر.
برای محاسبۀ این نوع مالیات گروه اول، به چه چیزهایی نیاز است؟
صاحبان مشاغلی که در این دسته قرار می‌گیرند، باید دفتر روزنامه، دفتر کل یا سایر دفاتر حسب مورد متکی به اسناد و مدارک کسب‌وکارشان را داشته باشند و ارائه کنند. در کنار این دفترها، صورت‌حساب سود و زیان و ترازنامه را هم باید آماده و تسلیم کنید.
گروه دوم
بند ب مادۀ ۲ آیین‌نامه اجرایی مادۀ ۹۵ قانون م. م اظهار می‌دارد که تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که یکی از شرط‌های زیر را داشته باشند، متعلق به گروه دوم خواهند بود:
- گروهی که درآمد آن‌ها شامل فروش کالا، خدمات یا فروش کالا توام با خدماتشان بین 50 میلیارد ریال یا کمتر از 150 میلیارد ریال است؛
- اشخاص حقیقی و حقوقی که درآمد قطعی شده آن‌ها بر اساس برگ قطعی عوارض تا پایان دی‌ماه سال گذشته بین ۵۰ میلیارد ریال تا ۱۵۰ میلیارد ریال است.
این دو گروه نیز در طبقه‌بندی مشاغل اظهارنامه مالیاتی در گروه دوم قرار می‌گیرند و باید از قوانین و اطلاعات مربوط به این گروه تبعیت کنند.
برای محاسبۀ این نوع مالیات گروه دوم، به چه چیزهایی نیاز است؟
برای محاسبۀ مالیات بر درآمد گروه دوم، این گروه باید مدارک زیر را نگهداری و ارائه کنند:
- اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائۀ خدمات و سایر درآمدها؛
- اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر اسناد هزینه؛
- صورت درآمد و هزینه ماهیانه مودیان گروه دوم؛
- صورت درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه دوم؛
گروه سوم
اگر جزء گروه اول و دوم نیستید، نگران نباشید! گروه سوم برای شماست. مشاغلی که جزء گروه اول و دوم نیستند، در گروه سوم قرار می‌گیرند. سازمان امور مالیاتی بر اساس آیین نامۀ ، تا پایان دی ماهِ هر سال، فهرست مشاغل افزوده شده به گروه اول براساس نوع فعالیت را تهیه و اعلام می‌کند.
برای محاسبۀ این نوع مالیات گروه سوم، به چه چیزهایی نیاز است؟
گروه سوم نیز برای محاسبۀ مالیاتشان، باید مدارک زیر را تنظیم، نگهداری و ارائه کنند:
- اسناد درآمدی فروش کالا یا ارائۀ خدمات و سایر درآمدها؛
- اسناد خرید کالا، خدمات و دارایی و سایر هزینه‌ها؛
- خلاصه درآمد و هزینه سالیانه مودیان گروه سوم.
چطور متوجه شویم که چقدر مالیات داریم؟
بعد از آنکه مشخص شدن کسب‌وکارتان در کدوم گروه قرار دارد، احتمالا این سوال پیش بیاید که از کجا باید متوجه میزان بدهی مالیاتی شوید. سامانۀ عملیات الکترونیکی مالیاتی سازمان امور مالیاتی کشور، با آدرس https://my.tax.gov.ir، در خدمت شماست. با ثبت نام در این سامانه، سوابق پرونده‌های مالیاتی کسب‌وکارتان را خواهید دید.
نحوه محاسبه مالیات بر درآمد
نرخ مالیات بر درآمد سال 1403، هنوز مشخص نشده است. اما تا سال 1402، نرخ مالیات بردرآمد، در ماده قانون 131، پلکانی اعلام شده است. بر اساس درآمدی که شامل مالیات می‌شود، نرخ درآمد مالیات 15، 20 یا 25 درصد خواهد بود. باز هم طبق همین قانون، تا 39 میلیون و 600 هزار تومان از سود سالیانه از معافیت مالیاتی برخوردار است. بقیه سود سالانه را با نرخ‌های زیر محاسبه می‌کنند:
- تا 200 میلیون تومان اول درآمد مشمول مالیات نرخ 15 درصد؛
- تا 200 میلیون تومان دوم درآمد مشمول مالیات نرخ 20 درصد؛
- باقیمانده درآمد مشمول مالیات با نرخ 25 درصد.
اگر صاحب سوپرمارکتید، در مقاله « چطور مالیات کارتخوان را محاسبه کنیم؟ » مفصل دربارۀ مالیات سوپرمارکت‌ها صحبت کردیم و برای فهم بیشتر آن، مثال هم زده ایم.
چطور می‌توان میزان مالیات پرداختی را کم کرد؟
یکی از راه‌های کم کردن میزان مالیات برای کسب‌وکارها، بررسی هزینه‌هاست. کسب‌وکارها روی سودشان مالیات می‌دهند. برای آنکه سود را مشخص کنید، باید هزینه‌ها را از درآمد کم کنید. هرچه میزان درآمد کمتر، قاعدتا میزان سود هم کمتر خواهد بود. بنابراین میزان مالیات هم کمتر خواهد شد. حالا سازمان مالیاتی کاهش چه هزینه‌هایی را قبول می‌کند؟
مادۀ ۱۴۷ قانون مالیات‌های مستقیم، هزینه‌های قبول‌شدنی صاحبان مشاغل، برای تعیین شدن میزان درآمدشان، هزینه‌هایی‌اند که:
- در حدود متعارف، متکی به مدارک‌اند؛
- منحصرا مربوط به تحصیل درآمد موسسه در دوره مالی مربوط‌اند؛
- حد نصاب‌های مقرر در آن‌ها رعایت شده است.
مادۀ 148 قانون مالیات‌های مستقیم هزینه‌هایی که سازمان و اداره امور مالیاتی کشور قبولشان می‌کند را مشخص کرده است. برخی از این هزینه‌ها را در ادامه بخوانید:
- قیمت خرید کالاهای فروخته شده یا قیمت خرید مواد مصرفی مورد نیاز کالاها و خدمات فروخته شده؛
- هزینه‌های استخدامی کارکنان (با توجه به تخصص)؛
- کرایۀ محل مجموعه یا مؤسسه اجاره‌ای؛
- اجاره‌‌بهای ماشین‌آلات و ادوات مؤسسه؛
- هزینه‌های سوخت، برق، آب، مخابرات و…؛
- وجوه پرداختی بیمه و حق امتیازهای مؤسسه؛
- هزینه‌های تحقیقات، آزمایش‌ها، آموزش و نشریه‌ها؛
- هزینه‌های جبران خسارات اگر تحت پوشش بیمه نیستند؛
- هزینه‌های فرهنگی و ورزشی و رفاهی کارکنان مطابق با حد نصاب مقرر در قانون.
معافیت مالیات بر درآمد مشاغل
به ازای هر ده درصد افزایش درآمد ابرازی مشمول مالیات اشخاص موضوع این ماده، نسبت به درآمد ابرازی مشمول مالیات سال گذشته آن‌ها، حداقل یک درصد و حداکثر پنج درصد از نرخ‌های مذکور کم می‌شود. به زبان ساده،به ازای هر 10 درصد افزایش سود نسبت به سال گذشته، یک تا پنج درصد از نرخ‌هایی کم می‌شود که در مقاله، برای محاسبۀ مالیات گفتیم.
البته، همه افراد شامل این معافیت مالیاتی نمی‌شوند. شرط برخورداری از آن، تسویۀ بدهی مالیاتی سال قبل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی مربوط به سال مالی جاری، در مهلت زمانی است که سازمان مالیاتی اعلام می‌کند.
اگر اشخاص حقیقی به مدت سه سال مداوم، در پرداخت مالیاتشان خوش حساب باشند، سازمان امور مالیاتی مبلغی را به‌عنوان تشویق از میزان مالیات آن‌ها کسر می‌کند یا به آن‌ها بازمی‌گرداند. در کنار این دو حالت معافیتی، بعضی از کسب‌وکارها هم وجود دارند که معافیت مالیاتی مختص به خودشان را دارند؛ مثل کسب‌وکارهایی که صنایع دستی تولید می‌کنند یا سازمان‌هایی که از بیت رهبری مجوز دارند.
برای پرداخت مالیات سال 1402، تا چه زمانی فرصت داریم؟
طبق قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی مشاغل و اصناف هر سال تا آخرین روز خرداد فرصت دارند که فرم تبصره ماده 100 یا اظهارنامه خودشان را ارسال کنند. پس برای پرداخت مالیات سال 1402، تا آخرین روز خردادماه سال 1403 فرصت دارید. ممکن است این تاریخ، تمدید شود. پس بهتر است حواستان به اخبار مالیات باشد. اگر نسبت به مالیاتی که برای شما مشخص شده است اعتراض یا شکایتی دارید، تا 15 تیرماه 1403، می‌توانید اعتراض خود را در سایت www.tax.gov.ir ثبت کنید.
اگر اظهارنامه مالیاتی را در مهلت تعیین شده ارائه نکنیم، جریمه می‌شویم؟
اگر اظهارنامه مالیاتی را تا تاریخ 31 خرداد یا مهلت تعیین‌شده به سازمان امور مالیاتی ارسال نکنید، 30 درصد مبلغ مالیاتی جریمه خواهید شد که باید پرداخت کنید. این جریمه هم به هیچ عنوان، بخشودنی نیست. مثلا اگر باید 300 میلیون مالیات بدهید، اما آن را در تاریخ مقرر پرداخت نکنید، باید نود میلیون جریمه پرداخت کنید.
فراموش نکنید مؤدی‌هایی (افراد مشمول قانون مالیات بر درآمد) که برای سه سال متوالی اظهارنامه مالیاتی را ارسال نکنند، طبق مادۀ 192 قانون مالیات مستقیم، مشمول مجازات از حبس تا محکومیت نقدی خواهند شد.
دربارۀ چیستی مالیات بر درآمد، نحوۀ محاسبه مالیات بر درآمد، گروه‌بندی مشاغل و… صحبت کردیم. همچنین معافیت و قوانین جریمه را هم مرور کردیم. برای پرداخت مالیات، همیشه حواستان به اخبار باشد تا از آخرین قوانین باخبر شوید. به یاد بسپارید که پرداخت مالیات، وظیفۀ اجتماعی همۀ ماست.
سوالات متداول
1. از کجا بفهمیم چقدر مالیات برای ما تعیین شده است؟
به سایت https://my.tax.gov.ir مراجعه کنید. با وارد کردن کد ملی از میزان بدهی مالیاتی و ممنوع‌الخروجیتان، خبردار خواهید شد.
2. چگونه بدانیم جزء کدام گروه‌بندی صاحبان مشاغلیم؟
به آدرس tax.gov.ir/action/do/groupselector بروید. فرمی که می‌بینید را با اطلاعات دقیق پر کنید تا گروه شغلی شما مشخص شود.
3. مالیات مشاغل چگونه محاسبه می‌شود؟
طبق ماده 101 قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی را پلکانی محاسبه می‌کنند. نحوۀ محاسبه مالیات مشاغل برای سال 1403 را هنوز مشخص نکرده‌اند. اما برای سال 1402، تا 39 میلیون و 600 هزارتومان، از پرداخت مالیات معاف است. تا 200 میلیون تومان اول، شامل 15 درصد مالیات می‌شود. 200 میلیون تومان دوم درآمد، 20 درصد مالیات دارد و مالیات باقیمانده درآمد را با نرخ 25 درصد محاسبه می‌کنند.
