صورتحساب الکترونیکی چیست؟

همراه با راه‌اندازی سامانه مودیان و الزام صاحبان کسب‌وکار به ثبت نام در این سامانه، اصطلاحات مختلفی وارد دنیای محاسبۀ مالیات شد. صورتحساب الکترونیکی، یکی از این اصطلاحات است. صورت‌حسابی که کسب‌وکارها برای محاسبۀ میزان مالیاتشان به آن نیاز دارند. صورتحساب الکترونیکی چیست؟ چه تفاوتی با فاکتور کاغذی دارد؟ چند نوع است؟ و… . جواب همۀ سوال‌هایتان دربارۀ این نوع صورت‌حساب را در ادامۀ مطلب، پیدا خواهید کرد.

صورتحساب الکترونیکی چیست؟

گفتیم که با راه‌اندازی سامانه مودیان و اجرایی شدن قانون پایانه‌های فروشگاهی، از این به بعد مودیان یا همان افرادی که شامل قانون مالیات می‌شوند، باید فاکتورهایشان را در قالب صورتحساب الکترونیکی، برای این سامانه ارسال کنند. قوانین مالیاتی، آن را اینطور تعریف می‌کند:« صورت‌حسابی است دارای شماره منحصر به فرد مالیاتی که اطلاعات مندرج در آن، در حافظه مالیاتی فروشنده ذخیره می‌شود. » پس هر کسب‌وکاری صورتحساب الکترونیکی مخصوص به خودش را دارد که باید آن‌ها را هفتگی برای سامانه مودیان ارسال کند.

دو تفاوت صورت حساب الکترونیکی با فاکتورهای کاغذی!

یک بار دیگر تعریف این مدل صورت‌حساب را بخوانید. آن‌ها شمارۀ منحصر به فرد مالیاتی دارند. این شماره را سامانه مودیان برای فاکتور صادر می‌کند. قبل از شروع کار سامانه مودیان، خود صاحبان کسب‌وکار برای فاکتورهای رسمی و کاغذی‌شان، شمارۀ سریال صادر می‌کردند. صورت‌حساب‌های الکترونیکی که فروشنده‌ها صادر می‌کنند، در حافظه مالیاتی ذخیره می‌شود. در حالی که فروشنده، فاکتورهای کاغذی رسمی را بایگانی می‌کرد و برای محاسبۀ مالیات آخر سال، باید آن را به سازمان امور مالیات، ارائه می‌کرد.

انواع صورتحساب الکترونیکی

اگر یادتان باشد قبل از تصویب قانون پایانه‌های فروشگاهی و راه‌اندازی سامانه مودیان، سه نوع صورت‌حساب داشتیم. بعد از تصویب شدن این قانون هم، دو نوع صورت‌حساب الکترونیکی تعریف شده است که با اسم  نوع اول و دوم نام‌گذاری‌‌شان کرده‌اند. نوع سوم هم صورت‌حساب غیر الکترونیک است. هر کدام از این صورت‌حساب‌ها، اطلاعات خاص و ویژگی‌های منحصر به فرد خودشان را دارند. با این سه نوع در ادامه آشنا شوید. هر کدام، یک الگو هم دارند که دربارۀ آن‎ هم صحبت می‌کنیم.

صورتحساب الکترونیکی نوع اول

در نوع اول، باید تمام اطلاعات مربوط به خریدار، فروشنده، موضوع معامله (اینکه کالا یا خدمات است) و نحوۀ تسویۀ آن را بیاوریم. پس شامل اطلاعات زیر است:

• نوع فروش، به‌عنوان مثال حق‌العمل کاری، پیمان‌کاری داخلی و…؛
• نوع خریدار (مصرف‌کننده نهایی یا فعال اقتصادی)؛
• تاریخ و زمان صدور؛
• اطلاعات هویتی برای هر دو طرف معامله؛
• مشخصات کالا یا خدمات شامل شناسۀ کالا یا خدمت، تخفیفات، مقدار یا تعداد؛
• واحد سنجش؛
• مبلغ واحد و مبلغ کالا؛
• عوارض و مالیات؛
• مبلغ پرداختی نقدی و مقدار نسیه.

الگوهای صورتحساب الکترونیکی نوع اول، به شرح زیر است:

• الگوی اول: فروش؛
• الگوی دوم: فروش ارزی؛
• الگوی سوم: صورت‌حساب طلا، جواهر و پلاتین؛
• الگوی چهارم:قرارداد پیمانکاری؛
• الگوی پنجم:قبوض خدماتی؛
• الگوی ششم:بلیت هواپیما؛
• الگوی هفتم: صادرات.

الگوی اول، یک الگوی عمومی به حساب می‌آید. اگر مشمول الگوی دوم تا هفتم نمی‌شوید، از الگوی اول استفاده کنید.

صورتحساب الکترونیکی نوع دوم

دستگاه کارت‌خوان یا درگاه پرداخت الکترونیک به شما یک رسید می‌دهد؛ درست است؟ این رسید، همین صورتحساب الکترونیک نوع دوم است. رسید دستگاه کارت‌خوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی، صورتحساب الکترونیکی به حساب می‌آید که در کارپوشه مودی به‌عنوان پایانه فروشگاهی، ثبتشان کرده باشید. بنابراین اگر کارت‌خوانی را در این سامانه ثبت نکنید، رسیدش، در دسته نوع دوم قرار نمی‌گیرد. اما باید توجه کنید که ثبت نکردن کارتخوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی در سامانه مودیان، جریمه دارد و این پایانه‌های فروشگاهی ثبت‌نشده، مسدود می‌شوند.

در نوع دوم، اطلاعات کمتری وجود دارد و الگوی خاصی هم ندارد. مشخصات خریدار، کالا و خدمات را در آن نمی‌بینید. فقط نام فروشنده روی آن ثبت می‌شود. اگر این صورت‌حساب را به خریدار بدهید، اعتبار مالیاتی برای او لحاظ نخواهد شد. برای اخذ اعتبار مالیاتی باید:

• نام مودی روی فاکتور درج شود؛
• مودی از مودیان فاقد اعتبار مالیاتی نباشد؛
• مطابق قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان حد مجاز اعلامی را رد نکرده باشد.

الگوی دوم، فقط دو نوع است:

• الگوی اول:فروش؛
• الگوی دوم: صورت‌حساب طلا، جواهر و پلاتین.

صورتحساب غیر الکترونیکی یا همان کاغذی

قانون پایانه‌های فروشگاهی، به این نوع، صورت‌حساب شمس می‌گویند. تقریبا شبیه فاکتور رسمی‌هایی قبلی است که خود مودیان صادرش می‌کردند و به خریدار تحویل می‌دادند. در چه مواقعی باید از این فاکتور استفاده شود؟ زمانی که مودی امکان صدور فاکتور الکترونیکی را نداشته باشد. مثلا اینترنت قطع شده و کارت‌خوان مغازه کار نمی‌کند، پس مودی باید صورت‌حساب شمس صادر کند.

انواع صورت‌حساب الکترونیکی بر اساس موضوع و ماهیت

صورت‌حساب‌های الکترونیکی را بر اساس ماهیت و موضوع هم تقسیم‌بندی می‌کنند. مشخص است که هر کدام از آن‌ها هم کاربرد خاص خودشان را دارند. این تقسیم‌بندی متفاوت را در ادامه بخوانید.

صورت‌حساب الکترونیکی اصلی

با صورتحساب الکترونیکی اصلی، زیاد سروکار خواهید داشت. هر معامله‌ای که انجام بدهید، باید یک صورتحساب الکترونیکی اصلی هم برایش صادر کنید. درست مانند قبل که برای هر معامله، یک فاکتور فروش صادر می‌کردید.

صورتحساب الکترونیکی اصلاحی

فرض کنید بعد از صادر کردن نوع اصلی، اشتباهی در آن پیدا کنید یا به هر دلیلی بخواهید در آن تغییراتی بدهید. اگر اطلاعاتی که می‌خواهید اصلاح کنید، شامل اقلام اطلاعاتی اصلی مانند تغییر شناسۀ کالا و… نباشد، می‌توانید نوع اصلاحی را صادر کنید. می‌دانیم برایتان سوال شد که اقلام اطلاعاتی اصلی چیست؟ در ادامه بخوانید:

• شماره اقتصادی؛
• تاریخ صدور صورت‌حساب؛
• شناسۀ کالا/خدمت.

صورتحساب الکترونیکی ابطالی

اگر می‌خواهید اطلاعاتی را در صورتحساب الکترونیکی تغییر دهید که جزء اقلام اصلی صورت‌حساب به حساب می‌آیند، باید نوع ابطالی صادر کنید. پس اگر بخواهید شمارۀ اقتصادی، تاریخ صدور صورت‌حساب یا شناسۀ کالا و خدمات را تغییر بدهید، نوع ابطالی در خدمت شماست. برای ثبت صورتحساب الکترونیکی اصلاحی یا ابطالی، باید شمارۀ منحصر به فرد مالیاتی 22 رقمی صورت‌حساب مرجع را وارد کنید. صورت‌حساب مرجع، همان صورت‌حسابی است که می‌خواهید اصلاح یا ابطالش کنید.

صورتحساب الکترونیکی برگشت از فروش

اگر کالا یا خدماتی که فروختید، برگشت خورد چه؟ برای این هم راه حل وجود دارد. باید یک صورت‌حساب الکترونیکی برگشت از فروش صادر کنید. این نوع، هم برای صورت‌حساب اصلی فروش و هم برای صورت‌حساب اصلاحی، صادرکردنی است.

صورت حساب الکترونیکی طلافروشی

برای صدور صورت‌حساب الکترونیکی طلافروشی، باید به چند نکته توجه کنید. اول آنکه طبق تبصرۀ شمارۀ 4 ماده 26 قانون مالیات بر ارزش افزوده که در سال 1400 تصویب شد، مشاغل مربوط به عرضه‌کننده و خدمات مربوط به طلا، جواهر و پلاتین باید تمامی خرید ‌و فروش‌های خود را در سامانه مودیان ثبت کنند.

دوم، طلافروشان باید در صورت‌حساب الکترونیکی، ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین، اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده را به تفکیک ارسال کنند. نکته سوم اینکه در صورت ارسال نکردن صورت‌حساب الکترونیکی به سامانه مودیان، جریمه خواهید شد. جریمۀ فعلی ارسال نکردن صورت‌حساب، معادل 9 درصد ارزش کالا است و این جریمه در طرح‌ بخشودگی لحاظ نخواهد شد.

صورتحساب الکترونیکی وکلا

در لایحه نسخه آذر 1402، دستور‌العمل الزام صدور صورت‌حساب در کسب‌وکارهای حقوقی اعم از وکالت و مشاوره حقوقی را اعلام کرده‌اند. به موجب جزء دوم بند ط از تبصره 6 قانون بودجه 1402، صاحبان این مشاغل باید از پایانه‌های فروشگاهی استفاده کنند.

کدام نوع از صورت‌حساب را باید صادر یا دریافت کنیم؟

با انواع صورت‌حساب آشنا شدید. اشکالی ندارد اگر برای انتخاب نوع مناسب کسب‌وکارتان، گیج شده باشید. در ادامه می‌گوییم که هر کسب‌وکار، باید سراغ کدام نوع از صورت‌حساب‌ها برود. چرا باید نوع درست را انتخاب کنید؟ چون اگر صورت‌حساب اشتباهی بگیرید، اعتبار ارزش‌افزوده و هزینه برای شما محاسبه نخواهد شد.

اگر کالا یا خدمات را به یک کسب‌وکار دیگر می‎فروشید…

به این حالت معامله B2B  می‌گویند. یعنی کالا یا خدماتی را به یک کسب‌وکار دیگر بفروشید. در این حالت باید صورت‌حساب نوع اول را صادر کنید. از آن طرف اگر به عنوان یک کسب‌وکار، کالا یا خدماتی را از کسب‌وکار دیگر می‌خرید، باید همین نوع را بگیرید. البته فروشنده می‌تواند صورتحساب نوع دوم یا نوع سوم صادر کند؛ اما برای خریدار به‌عنوان اعتبار ارزش‌افزوده محاسبه نخواهد شد.

اگر کالا یا خدمات را به مصرف‌کننده نهایی می‌فروشید…

به این نوع معامله‌ها، B2C می‌گوییم. این اشخاص باید پایانۀ فروشگاهی‌شان را ثبت و صورت‌حساب نوع دوم یا سوم را صادر کنند. اگر صورت‌حساب نوع سوم صادر کنید، امکان تفکیک بین کالاهای مشمول مالیات ارزش‌افزوده و معاف برای سازمان امور مالیاتی وجود ندارد. در نتیجه همۀ اقلام فاکتور، مشمول پرداخت مالیات ارزش‌افزوده خواهند شد. اگر صورت‌حساب نوع دوم را صادر کنید، بابت کالاهای معاف هیچ مالیاتی از شما دریافت نمی‌شود. چون کالاها در آن مشخص‌اند. بنابراین با صدور نوع دوم، مالیات کمتری پرداخت خواهید کرد.

حالا می‌دانید صورت‌حساب الکترونیکی چیست؟ سیر تا پیاز آن را هم برایتان گفتیم. سامانه مودیان برای راحت‌تر کردن محاسبۀ مالیات، نحوۀ پرداخت آن و جلوگیری از فرارهای مالیاتی راه‌اندازی شده است. پس قوانین مربوط به این سامانه را با دقت بخوانید و آگاهی کافی داشته باشید تا بتوانید راحت با آن کار کنید و مالیاتتان را بپردازید.

سوالات متداول

1. صورت‌حساب الکترونیکی چیست؟

صورت‌حسابی است که شماره منحصر به فرد مالیاتی دارد. اطلاعات مندرج در این شماره منحصر‌ به فرد مالیاتی، در حافظه مالیاتی فروشنده ذخیره می‌شود.

2. سامانه مودیان چیست؟

دولت این سامانه را برای سهولت محاسبه و پرداخت مالیات و همچنین پیشگیری از فرارهای مالیاتی راه‌اندازی کرده است. با خواندن مطلب «هرآنچه که باید درباره سامانه مودیان بدانید» سامانه مودیان را مفصل خواهید شناخت.

3. صورتحساب شمس چیست؟

در قوانین جدید مالیاتی، به همان فاکتورهای رسمی قدیمی که صادر می‌کردید، صورت‌حساب شمس می‌گویند. زمانی که فروشندگان به هر دلیلی نمی‌توانند صورت‌حساب الکترونیکی ثبت کنند، باید فاکتور شمس را صادر کنند.