حسابداری دو طرفه چیست؟

سال 1494، لوکا پاچیولی حسابداری دوبل را طراحی و ثبت کرد. از آن سال به بعد حسابداران، بازرگانان، شرکت‌ها و همۀ کسب‌وکارها، از حسابداری دوبل برای حساب‌وکتاب‌هایشان استفاده می‌کنند. حالا این حسابداری دوبل یا حسابداری دوطرفه به چه معناست که به خاطر ثبتش، به آقای پاچیولی لقب علم پدر حسابداری را دادند؟ به سیستمی از حسابداری می‌گوییم که به ازای بدهکار شدن یک حساب، حساب دیگری بستانکار می‌شود یا اعتبار می‌گیرید. پیچیده شد؛ می‌دانیم. ادامه مطلب را بخوانید تا دقیق متوجه شوید حسابداری دوطرفه چیست.

حسابداری دوبل یا دو طرفه چیست؟

هدف اصلی حسابداری دوطرفه، متعادل نگه‌داشتن ترازنامه و حساب‌وکتاب‌های شرکت است. در واقع این نوع حسابداری، کمک می‌کند تا در ترازنامه شرکت، بین دارایی‌ها و جمع بدهی و سرمایه، تعادل ایجاد شود و دو طرف ترازنامه، در نهایت رقمی یکسان داشته باشند. معادلۀ اصلی حسابداری را به یاد بیاورید:

دارایی = سرمایه + بدهی.

در ترازنامۀ شرکت و حساب‌وکتاب‌ها، دو طرف معادله بالا باید همیشه یکسان باشد. بگذارید قبل از تعریف این نوع حسابداری، یک مثال بزنیم تا راحت‌تر آن را درک کنید. فرض کنید آقای سمندری، برای فروشگاهش کالایی را نقدی می‌خرد تا آن را بفروشد. مقدار خرید این کالا 5 میلیون تومان بوده است. این خرید را در حسابی به نام حساب خرید کالا ثبت می‌کند.

بنابراین حساب خرید کالا، 5 میلیون تومان افزایش می‌یابد یا به زبان حسابداری، بدهکار می‌شود. حالا نگاهی به معادلۀ اصلی حسابداری بیندازید که در بالا نوشته‌ایم. موجودی کالا جزء دارایی‌های یک کسب‌وکار به حساب می‌آید. بنابراین با این خرید، آقای سمندری، معادله بالا را به هم می‌ریزد و دارایی‌های فروشگاه او، 5 میلیون تومان بیشتر از جمع سرمایه و بدهی‌هایش می‌شود.

طبق حسابداری دوطرفه، باید کاری کنیم تا تساوی و توازن، به این معادله بازگردد. چطور؟ به‌ازای حساب خرید کالا، حسابداران حساب دیگری به نام حساب صندوق (نقدی) می‌سازند و باید آن را بستانکار کنند. همانطور که گفتیم آقای سمندری، 5 میلیون کالا را نقدی خریده است. بنابراین از حساب صندوق یا همان حساب نقدی‌اش، 5 میلیون تومان کسر می‌شود. پس به زبان حسابداری، این حساب بستانکار خواهد شد. حساب صندوق هم جزء دارایی‌های آقای سمندری به حساب می‌آید. با کسر شدن این 5 میلیون از دارایی‌ها، 5 میلیون افزایش حساب خرید کالا، جبران می‌شود و تعادل به معادلۀ اصلی حسابداری فروشگاه آقای سمندری باز می‌گردد. همه چیز امن و امان خواهد شد!

حسابداری دو طرفه یعنی برای هر ورود به یک حساب، باید یک ورودی متناظر و مخالف در حساب دیگری ثبت کنیم تا تعادل حساب‌ها به هم نریزد. پس یک ورودی بدهکار به یک یا چند حساب، منجر به یک ورودی اعتباری متناظر در یک یا چند حساب دیگر می‌شود.

تفاوت حسابداری دوطرفه و یک طرفه چیست؟

در حسابداری یک طرفه، دیگر داستان بدهکار کردن یک حساب و به ازای آن، بستانکار کردن حساب دیگر اتفاق نمی‌افتد. در واقع، همه حساب‌وکتاب‌ها را فقط در یک دفتر ثبت می‌کنید و دفتر دیگری برای حساب‌های مختلف ندارید. با این روش، معادله اصلی حسابداری معنایی ندارد. یعنی دارایی‌ها، بدهی‌ها یا سرمایه‌ها را بررسی نمی‌کند. این روش، سریع و آسان، اما مستعد اشتباه است.

اگر از حسابداری یک طرفه استفاده کنید، دیگر نمی‌توانید گزارش‌های مالی لازم مانند صورت سود و زیان، صورت جریان، صورت سود انباشته، ترازنامه و… داشته باشید. با حسابداری دوطرفه، این گزارش‌ها راحت آماده می‌شود. جمع‌آوری اطلاعات کمکتان می‌کند تا بینشی دربارۀ نحوۀ سودآوری کسب‌وکار به دست بیاورید و سلامت امور مالی خود را بررسی کنید. با این حسابداری، احتمال ایجاد خطا کم می‌شود.

حسابداران همگی از حسابداری دو طرفه استفاده می‌کنند. اگر کسب‌وکار کوچک و خانگی دارید، شاید حسابداری یک طرفه برای شما کارآیی داشته باشد. اما بعضی از کسب‌وکارها، مانند سوپرمارکت، هرچند کوچک، باید از حسابداری دو طرفه استفاده کنند. زیرا برای محاسبۀ مالیات و انجام امور مالی، سازمان ادارۀ مالیاتی از صاحب کسب‌وکار ترازنامه، صورت سود و زیان، دفتر روزنامه و دیگر گزارش‌های مالی را می‌خواهد.

همچنین بدانید:

آشنایی با حسابداری تعهدی

کاربرد و مزایای حسابداری دو طرفه

چرا باید از حسابداری دوطرفه برای حساب‌وکتاب کردن استفاده کنیم؟ چون:

آگاهی می‌دهد

چطور بفهمیم کسب‌وکار ما سودده است؟ با حسابداری دو طرفه! این مدل حسابداری کمکتان می‌کند تا از اوضاع کسب‌وکارتان با خبر شوید. چون فقط با کمک آن است که می‌توانید صورت سود و زیان یا ترازنامه را محاسبه کنید. دو گزارشی که به شما می‌گوید کسب‌وکارتان سودده بوده یا زیان ده، چقدر سود کرده‌اید، چقدر سرمایه و دارایی دارید، بدهی‌های‌تان چطور است و… .

صحت و سلامت را بررسی می‌کند

در سازمان‎های بزرگ و شرکت‎هایی که سهامداران مختلف دارد، این روش کمک می‌کند تا از سلامت حساب‌وکتاب‌هایشان باخبر شوند. در این سیستم حسابداری، همه تراکنش‌ها با جزئیات دقیق ثبت می‌شوند که این امر، از کلاهبرداری و اختلاس، پیشگیری می‌کند و صحت و سلامت حساب‌وکتاب‌ها را نشان می‌دهد.

اجازه نمی‌دهد اشتباه کنید

حسابداری دوبل، یک راه اطمینان‌بخش برای پیشگیری از به وجود آمدن اشتباه‌ها و خطاهاست. چون هر تراکنش را باید بارها مرور و در حساب‌های مختلف ثبت کنید. گفتیم که در ترازنامه، باید حساب بدهی‌ها و سرمایه با حساب دارایی‌ها برابر باشد. هر نابرابری در این معادله، نشانتان می‌دهد که جایی در حساب‌وکتاب‌ها خطا کرده‌اید و باید آن را اصلاح کنید. بنابراین با این روش، خطاها راحت‌تر شناسایی می‌شوند.

مواردی که باید در حسابداری دوطرفه بدانید

اگر می‌خواهید حسابداری دوبل را بهتر درک کنید، باید با اصطلاحات مربوط به آن آشنا باشید. البته، شما به‌عنوان صاحب کسب‌وکار، سروکار چندانی با حسابداری و فرآیند انجام آن نخواهید داشت. اما در هر حال، بهتر است آگاهی و کمی دانش حسابداری داشته باشید تا بهتر اوضاع مالی و فرآیندهای مربوط به آن را درک کنید. پس، اصطلاحات مربوط به حسابداری دوطرفه را در ادامه بخوانید:

• حساب‌های دارایی: کالاها، تجهیزات یا پول نقدی که کسب‌وکارها در اختیار دارند، در این حساب ثبت می‌شود؛
• حساب‌های بدهی: اگر می‌خواهید بدانید کسب‌وکار شما چقدر بدهی دارد، سراغ بررسی این حساب می‌روید. بدهی‌های مانند وام، رهن و اجارۀ مغازه و…؛
• حساب‌های درآمد: هر درآمدی که به‌دست بیاورید را باید در این حساب ثبت کنید؛
• حساب‌های هزینه: برای کسب‌وکارتان چه هزینه‌هایی کرده‌اید؟ در این حساب ثبتشان کنید؛
• حساب‌های سرمایه: شامل حساب‌های مربوط به حقوق صاحبان سهام، مانده سهام عادی، سهام ممتاز و سود انباشته است.

این هم از مفهوم حسابداری دو طرفه یا دوبل. باید از آقای پاچیولی به خاطر طراحی و ثبت این سیستم حسابداری تشکر کنیم. پدر علم حسابداری با این روش، به همه کسب‌وکارها کمک کرد تا بتوانند حساب‌وکتاب‌هایشان را درست انجام بدهند، کمتر خطا کنند و از صحت و سلامت امور مالی‌شان، مطمئن شوند. پس، زنده باد آقای پاچیولی و حسابداری دوطرفه‌اش!

سوالات متداول

1. حسابداری دوبل یا دو طرفه چیست؟

به سیستمی از حسابداری می‌گوییم که به ازای بدهکار شدن یک حساب، حساب دیگری بستانکار می‌شود یا اعتبار می‌گیرید. هدف اصلی حسابداری دوطرفه، متعادل نگه‌داشتن ترازنامه و حساب‌وکتاب‌های شرکت است.

2. تفاوت حسابداری دوطرفه و یک طرفه چیست؟

در حسابداری دو طرفه، به ازای بدهکار شدن یک حساب، حساب دیگری بستانکار می‌شود یا اعتبار می‌گیرید. در حسابداری یک طرفه، داستان بدهکار کردن یک حساب و به ازای آن، بستانکار کردن حساب اتفاق نمی‌افتد. همه حساب‌وکتاب‌ها را فقط در یک دفتر ثبت می‌کنند.در این روش، معادله اصلی حسابداری معنایی ندارد و دارایی‌ها، بدهی‌ها یا سرمایه‌ها را بررسی نمی‌کند. ا