فهرست مطالب
هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن، مصداق فرار مالیاتی است. دولت از مالیات‌های پرداختی برای بهبود خدمات شهری، بهداشتی و… استفاده می‌کند. بنابراین اگر مالیات را منظم و دقیق پرداخت کنیم، خدمات بهتری در اختیار خواهیم داشت. دولت برای پیشگیری از فرار مالیاتی، مجازات و جرایمی در نظر‌گرفته است. در ادامه مطلب، جرایم مربوط به آن را مرور خواهیم کرد.
منظور از فرار مالیاتی چیست؟
در مقدمه گفتیم که منظور از فرار مالیاتی، هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن است. در قانون مالیات مستقیم و مالیات بر درآمد، قانون‌گذار افرادی که مشمول پرداخت مالیات می‌شوند، نرخ پرداخت و جرایم فرار از پرداخت آن را نوشته است.
بعضی از مشاغل، مانند کارمندان اداره‌ها و شرکت‌های خصوصی، با توجه به شرایط دریافت حقوق و دستمزدشان، همیشه مالیات را پرداخت می‌کنند و راهی برای فرار مالیاتی ندارند. دولت برای جلوگیری از فرار مالیاتی مشاغل دیگر مانند کسب‌وکارهای آزاد، سامانه مودیان را در نظر گرفته است. سامانه‌ای که کارتخوان یا درگاه پرداخت الکترونیکی به آن وصل می‌شود تا خودکار، صورت‌حساب‌های الکترونیکی را به آن ارسال کنند. سامانه با دریافت این صورت‌حساب‌ها، میزان مالیات را محاسبه می‌کند و صاحبان کسب‌وکار ملزم به پرداخت آن‌اند. درباره صورت‌حساب‌های الکترونیکی، مفصل در مقاله «صورتحساب الکترونیکی چیست؟» صحبت کردیم. با وجود همه این کارها، هنوز هم افرادی هستند که به خاطر شرایط کاری‌شان، راهی برای فرار از مالیات پیدا می‌کنند.
چه رفتارهایی جزء فرار مالیاتی به حساب می‌آید؟
دولت، قوانینی مرتبط با کم کردن میزان مالیات یا تشویق‌های مالیاتی را هم در قانون مالیات مستقیم تصویب کرده است. با دانستن این قوانین و استفاده از آن‌ها، می‌توانید میزان مالیات پرداختی را از روش‌های قانونی کمتر کنید. با این توصیف، انجام چه کارهایی جزء فرار مالیاتی به حساب می‌آید؟ این کارها:
- ترازنامه، حساب سود و زیان، دفاتر اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات ملاک عمل است را خلاف حقیقت تنظیم کرده باشید؛
- برای سه سال متوالی اظهارنامهٔ مالیاتی، ترازنامه و حساب سود و زیان را ارائه نکنید؛
- فعالیت اقتصادی و درآمد خود را برای فرار از مالیات مخفی کنید؛
- مانع دسترسی بازرس مالیاتی به اطلاعات اقتصادی و مالیاتی خودتان یا شخص ثالت شوید؛
- مأمور وصول یا کسر مالیات پرداخت کنندگان دیگر باشید و این وظیفه را در مواعد مقرر قانونی انجام ندهید؛
- معاملات و قراردادهای خود را به نام دیگران تنظیم کنید؛
- معاملات و قراردادهای اشخاصی که موظف به پرداخت مالیات‌اند را برخلاف واقع به نام خود تنظیم کنید؛
- از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای فرار مالیاتی استفاده کنید؛
- فعالیت‌های خود را طوری قلمداد کنید که ظاهرا مشمول معافیت مالیاتی شوند.
موارد زیر هم جزء جرایم مالیاتی‌اند:
- پرداخت مالیات پس از سررسید مقرر؛
- کتمان درآمد یا ابراز هزینه‌های غیر واقعی در اظهارنامه تسلیمی؛
- تسلیم نکردن فهرست دریافت‌کنندگان حقوق ظرف مهلت مقرر؛
- ارسال نکردن صورت یا فهرست یا قراردادهای پیمانکاری؛
- پرداخت نکردن مالیات حقوق و مالیات تکلیفی ظرف مهلت مقرر؛
- پرداخت نکردن مالیات تکلیفی موضوع ماده 104 ظرف مهلت مقرر؛
- صادر نکردن صورتحساب یا درج نکردن شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای خود؛
- ارائه نکردن فهرست معاملات انجام شده و قراردادها در سامانه مربوطه در مهلت مقرر؛
- ارائه نکردن گزارش حسابرسی مالی در مهلت مقرر.
چرا شرکت‌ها از پرداخت مالیات فرار می‌کنند؟
چرایی پرداخت مالیات در کشور ما درست جا نیفتاده است و اکثر مردم فکر می‌کنند پرداخت مالیات، به ضرر آن‌هاست و فایده‌ای برای‌شان ندارد. تنوع نداشتن پایه‌های مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی، یکی از علت‌های فرار شرکت‌ها از پرداخت این هزینه است. در کشور ما هنوز قوانین مالیاتی، به شکل واضح و با جزئیات کامل تنظیم نشده‌اند. دولت در حال حاضر، تمام تلاشش را می‌کند که هرچه سریع‌تر این قوانین را دقیق‌تر مشخص و تصویب کند. با این حال تا زمان شفافیت کامل، امکان فرار مالیاتی همچنان وجود دارد. فقدان نظام جامع مالیاتی هم یکی از دلایل فرار از مالیات است و به آن دامن هم می‌زند. سامانه مودیان تا حدی توانسته است، این فقدان را برطرف کند و فرارهای مالیاتی را کاهش بدهد. برای آشنایی با سامانه مودیان، سری به مقاله « هرآنچه که باید درباره سامانه مودیان بدانید » بزنید.
همچنین بدانید:
جرایم فرار مالیاتی
اگر بازرس مالیاتی تأیید کند که از پرداخت مالیات فرار کرده‌اید، از ۳ ماه تا یک سال حبس تعزیری در انتظارتان است. در کنار این جریمه، دولت تنبیه‌های دیگری هم برای مقابله با فرار مالیاتی در نظر گرفته است که می‌توانید آن‌ها را در ادامه بخوانید.
محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس
اگر مؤدی از انجام تکالیف خود امتناع کند یا صادقانه رفتار نکند، مأمور مالیاتی راسا اقدام به تشخیص و ارزیابی خواهد کرد. این نوع ارزیابی، نوعی تنبیه به‌حساب می‌آید. چه زمانی مأمور مالیاتی می‌تواند به شیوه علی‌الراس، اطلاعات اقتصادی و مالی شما را بررسی کند؟ زمانی که:
- تا موعد مقرر ترازنامه و حساب سود و زیان یا حساب درآمد تسلیم نکرده باشید؛
- مدارک و گزارش‌های موردنظر با توجه به درخواست ممیز ارائه نکرده باشید؛
- از نظر سازمان امور مالیاتی نمی‌توان مدارک ارائه شده را رسیدگی کرد.
محرومیت از معافیت و بخشودگی
در بعضی موارد مؤدی از پرداخت مالیات به‌شرط تسلیم و تکمیل اظهارنامه مالیاتی، نگهداری اسناد و دفاتر قانونی معاف خواهد بود. حالا اگر این کارها را انجام نداده باشید یا در انجام آن‌ها سهل‌انگاری کنید، ازاین‌دست معافیت‌ها و بخشودگی‌ها، محروم خواهید شد.
ممنوع‌الخروجی
مطابق ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند بدهکاران مالیاتی را تا زمان تعیین و تکلیف پرداخت مالیات و جریمه آن، ممنوع‌الخروج کند.
ابطال اسناد انتقال صوری
اگر افراد، اموال خود را به همسر یا فرزندان خود منتقل کنند تا مالیات نپردازند، نماینده سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اسناد مذکور از طریق مراجع قضایی، باطل کند.
مجازات اداری
فرقی نمی‌کند چه قراردادی می‌بندید یا چه توافقی می‌کنید، در معامله، وظیفه پرداخت مالیات، به عهده کسی است که پولی را می‌پردازد. به این افراد، مکلفین به کسر مالیات می‌گوییم. حالا زمانی که مکلفین به کسر مالیات وزارتخانه‌ها، شرکت یا مؤسسه دولتی یا شهرداری باشند، مسئولین امر مشمول مجازات مقرر طبق قانون تخلفات اداری خواهند شد چه کسانی جزء مکلفین به کسر مالیات‌اند؟ افراد زیر:
- اشخاصی که ملزم به تنظیم و تسلیم اظهارنامه مالیاتی‌اند.
- تمام اشخاصی که به‌صورت حقیقی یا حقوقی به فعالیت خود مشغول‌اند.
- اشخاصی که در خارج از ایران اقامت دارند اما درآمد و فعالیت آن‌ها از ایران است.
- تمام اشخاص غیرایرانی فعال در ایران که از راه‌های مختلف موفق به کسب درآمد شده‌اند.
سو استفاده از معافیت مالیاتی!
هرگاه مؤدیان با جعل اسناد و مدارکی که ملاک تشخیص مالیات نیست، سعی کنند از مواد معافیت مالیاتی قانون مالیات مستقیم استفاده کنند هم مرتکب فرار مالیاتی شده‌اند. این موضوع تنها شامل شرکت‌ها یا سازمان‌های بزرگ نمی‌شود. بلکه مشاغل کوچک و حتی بانک‌ها هم اگر مرتکب فرار مالیاتی شوند، باید جریمه متناسب با آن را بپردازند.
فرار مالیاتی با ثبت نکردن کارتخوان
اگر کارت‌خوانتان را در پرونده مالیاتی خود ثبت نکنید، باز هم مرتکب فرار مالیاتی شده‌اید. بنابراین اگر صاحب مغازه یا کسب‌وکار:
- پروندۀ مالیاتی تشکیل ندهد؛
- کارت‌خوانش را ثبت‌نام نکند؛
- از حافظۀ مالیاتی دیگران استفاده کند؛
- حافظۀ مالیاتی‌اش را به دیگران بسپارد؛
باید ده درصد مجموع مبلغ فروش انجام شده یا 20 میلیون ریال جریمه بدهد. بین این دو، هر کدام را اعمال می‌کنند که بیشتر باشد. در کنار جریمه، از معافیت‌های مالیاتی، نرخ صفر و مشوق‌های مالیاتی همان سال مالی هم محروم می‌شود. سازمان مالیاتی، قوانین مختلفی برای تضمین اجرای قانون‌های مالیاتی تصویب کرده است. جریمه‌ای که نام بردیم، تنها یک مورد از این قوانین است.
متوجه شدید فرار مالیاتی چیست و اگر آن را پرداخت نکنید، چه جرایمی در انتظارتان است؟ در کنار مواردی که گفتیم، جریمه‌های نقدی را هم نباید فراموش کنید. دولت برای تأمین هزینه‌های خدمات شهری و کشوری، به بودجه نیاز دارد. با پرداخت مالیات، به دولت کمک می‌کنیم تا خدمات بهتری را ارائه بدهد. پرداخت مالیات، وظیفه شهروندی و اجتماعی همه ماست.
سوالات متداول
1. جریمه فرار از مالیات چیست؟
اگر بازرس مالیاتی تایید کند که از پرداخت مالیات فرار کرده‌اید، از ۳ ماه تا یک سال حبس تعزیری در انتظارتان است.
2. برای فرار مالیاتی، حکم ممنوع‌الخروجی می‌زنند؟
مطابق ماده ۲۰۲ قانون مالیات‌های مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند بدهکاران مالیاتی را تا زمان تعیین و تکلیف پرداخت مالیات و جریمه آن، ممنوع‌الخروج کند.
3. منظور از فرار مالیاتی چیست؟
هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن آن، فرار مالیاتی است.
