تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان چیست؟

بارزترین تفاوت بین ترازنامه و صورت و سود و زیان، این است که صورت سود و زیان، جزئی از ترازنامه است! در واقع، برای تکمیل گزارش ترازنامه، ابتدا باید صورت سود و زیان را آماده کنیم. این دو گزارش‎، تفاوت‎های دیگری هم دارند که در ادامۀ این مطلب، باهم آن‌ها را بررسی می‌کنیم تا بهتر درکشان کنید. با هایپریک، همراه باشید.

ترازنامه چیست؟

به نظرتان بهتر نیست برای درک بهتر تفاوت این دو گزارش، هرکدام را مختصر تعریف کنیم؟ در مقالۀ «ترازنامه مالی چیست؟» مفصل دربارۀ آن صحبت کردیم. صورت مالی است که وضعیت دارایی، بدهی و سرمایۀ یک کسب‌وکار را در تاریخی خاص، مشخص می‌کند. بنابراین همۀ کسب‌وکارها، برای مشخص شدن وضعیت مالی‌شان، باید این گزارش را تهیه کنند. گفتیم که در ترازنامه، دارایی، بدهی و سرمایه مشخص می‌شود. دارایی را در یک ستون، و بدهی و سرمایه را در ستون مقابل آن می‌نویسند. از اسم گزارش معلوم است که مجموع مقدار این دو ستون، باید باهم برابر و تراز باشد.

ترازنامه را با تراز آزمایشی اشتباه نگیرید. تراز آزمایشی یک گزارش ابتدایی برای بخش داخلی حسابداری است. یعنی هیچ موقع یک حسابدار، گزارش تراز آزمایشی را در اختیار مدیران یا سرپرستان خود نمی‌گذارد. درست همان‌طور که از اسمش پیداست، تراز آزمایشی برای اطمینان از صحت اطلاعات است. یعنی حسابدار، هر چند وقت یک بار، معمولاً ماهیانه، برای اطمینان از صحت ثبت ارقام و درستی مانده‌حساب‌ها، فهرستی از مانده‎های حساب‌های مختلف تهیه می‌کند که به آن تراز آزمایشی می‌گویند. این گزارش را با نام‌های موازنه امتحانی و خلاصه دفترکل می‌شناسند.

صورت سود و زیان چیست؟

در مقدمه گفتیم که برای تهیۀ ترازنامۀ یک موسسه در پایان دورۀ مالی، باید صورت سود و زیان را محاسبه کنیم. چرا؟ چون بخشی از ترازنامه، به سرمایه اختصاص دارد. برای محاسبۀ سرمایه، ابتدا باید صورت سود و زیان کسب‌وکار آماده شود. صورت‌حساب سود و زیان، عبارت است از صورت‌حسابی که چگونگی و نتیجۀ فعالیت‌های مالی یک موسسه را در طی دورۀ مالی نشان می‌دهد. این گزارش، سود و زیان خالص یک دورۀ مالی مشخص را تعیین می‌کند.

 محاسبه و آماده کردن این گزارش، فرمول‌های خاص خودش را دارد که این مقاله، جای مناسبی برای صحبت دربارۀ آن‌ها نیست. به‌طور کلی، می‌توانیم بگوییم که اگر هزینۀ دورۀ مالیِ مشخصی را از درآمد همان دورۀ مالی کم کنیم، سود و زیان کسب‌وکار مشخص می‌شود. یعنی:

• درآمد دورۀ مالی – هزینه‌های دورۀ مالی = سود دورۀ مالی

حالا اگر هزینه ها بیشتر از درآمد باشد:

• هزینه‌های دورۀ مالی – درآمد دورۀ مالی = زیان دورۀ مالی

همانطور که گفتیم، محاسبۀ صورت سود و زیان به همین سادگی‌ها نیست و فرمول‌های ساده‎ای که در بالا نوشته‎ایم، فقط برای این است که بتوانید گزارش را بهتر درک کنید.

تفاوت صورت سود و زیان و ترازنامه

حالا که چیستیِ این دو گزارش را یادآوری کردیم، نوبت به بررسی تفاوت‌هایشان می‌رسد. پس ادامۀ مطلب را با دقت بیشتری بخوانید.

چه چیزی را می‌گویند؟

ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و سرمایه را در یک نقطه خاص از زمان گزارش می‌کند. مثلا اگر ترازنامه فروشگاه آقای سمندری در پایان 1402 را بخوانید، متوجه خواهید شد که در 29 اسفند 1402، میزان دارایی، بدهی و سرمایه فروشگاه آقای سمندی چقدر است.

گزارش صورت سود و زیان خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دورۀ زمانی خاص نشان می‌دهد. پس اگر گزارش سود و زیان سال 1402 آقای سمندری را بخوانید، متوجه خواهید شد که در سال 1402، سود و زیان فروشگاه آقای سمندری به چه صورت بوده است.

هدفشان چیست؟

می‌دانید که هر سندی در دنیای حسابداری، هدف خاصی دارد. صاحب کسب‌وکار به ترازنامه نیاز دارد تا بداند کسب‌وکارش چقدر دارایی دارد و چقدر به سرمایه‌گذارهای بلند مدت خود، بدهکار است. بگذارید به مثال آقای سمندری برگردیم. آقای سمندری با خواندن ترازنامه متوجه می‌شود که چقدر دارایی دارد و مجموع وام‌هایی که برای انجام امور مختلف فروشگاهش از بانک گرفته است، چقدر است؛ یعنی چقدر به بانک بدهی دارد. بنابراین، ارزش کامل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا بدهی‌ها در ترازنامه ظاهر می‌شود.

هدف از تهیه صورت سود و زیان، پاسخ دادن به یک پرسش اساسی است: آیا کسب‌وکار شما سودآور است؟ برای آنکه بدانید کسب‌وکار شما سودآور است یا زیان‌ده، می‌توانید نگاهی به این گزارش بیندازید. با بررسی آن، دید واقع‌گرایانه‌تری به دست خواهید آورد و برای آینده برنامه بهتری می‌ریزید. اگر آقای سمندری بعد از آماده کردن صورت سود و زیان فروشگاهش، متوجه شود کسب‌وکار او زیان‌ده است، ممکن است دیگر نخواهد کارش را ادامه دهد یا راهکاری برای سودده کردن فروشگاهش پیدا کند. با تهیۀ این گزارش متوجه می‌شوید که آیا هزینه‌ها متناسب با درآمد است یا باید فکری به حال آن‌ کنید.

درآمد یا ارزش؟

اگر نگاهی به فرمول‌هایی بیندازید که برای تهیۀ صورت سود و زیان از آن استفاده می‌شود، متوجه خواهید شد که این گزارش، درآمد خالص کسب‌وکار را نشانتان می‌دهد. درحالی که ترازنامه به شما می‌گوید کسب‌وکارتان چقدر ارزش دارد. اگر روزی بخواهید سرمایه‌گذار جذب کنید یا حتی از بانک، تسهیلاتی بگیرید، آن‎ها بر اساس این دو گزارش، کسب‌وکارتان را تفسیر می‌کنند. یعنی برای آنکه بدانند درآمد خالصتان چقدر است سراغ صورت سود و زیان می‌روند. برای مشخص شدن ارزش کسب‌وکارتان هم ترازنامه را بررسی و تفسیر می‌کنند.

همچنین بدانید

مالیات چیست؟ همه آنچه که باید در مورد مالیات بدانید

رابطۀ بین صورت سود و زیان و ترازنامه

تفاوت این دو گزارش را متوجه شدید؟ حالا بیایید کمی دربارۀ رابطه شان باهم صحبت کنیم. عمر کسب‌وکارها را می‌توان به فاصله‌های زمانی منظم تقسیم کرد. به هریک از این فاصله‎های زمانی، دورۀ مالی می‌گوییم. در پایان هر دورۀ مالی، ترازنامه‌ای آماده می‌کنند که حاکی از وضعیت مالی کسب‌وکار است.

صورت سود و زیان را برای دورۀ مالی تهیه می‌‌‌کنند که از تاریخ تنطیم ترازنامۀ اول شروع می‌شود و در تاریخ ترازنامۀ بعدی تمام می‌شود. کمی سخت شد. نه؟! بگذارید یک مثال بزنیم. فرض کنید اولین ترازنامه فروشگاه آقای سمندری را در 29 اسفند ماه 1401 تهیه کرده‌اند. دومین ترازنامه را هم در تاریخ 29 اسفند ماه 1402 نوشته‌اند. پس اگر بخواهیم صورت سود و زیان فروشگاه آقای سمندری را آماده کنیم، باید بازه زمانی 29 اسفند 1401 تا 29 اسفند 1402 را در نظر بگیریم. مطالعه کردن صورت سود و زیان، برای بازۀ زمانی یک سالۀ فروشگاه آقای سمندری، نشان می‌دهد که چه کارهایی باعث تغییر در وضع مالی فروشگاه شده است.

صورت سود و زیان در نرم افزار هایپریک

نرم‌افزار حسابداری هایپریک، خودکار صورت سود و زیان را برای شما آماده می‌کند. کافی‌ست وارد نرم‌افزار شوید و در داشبورد، منوی گزارش‌ها را انتخاب کنید. بعد سراغ زیر منوی «صورت سود و زیان» بروید. با کلیک روی این گزینه، گزارش سود و زیان را می‌بینید. می‌توانید بازه زمانی دلخواهتان را برای این گزارش انتخاب کنید.

ترازنامه در نرم‌افزار هایپریک

ترازنامه نیز درست مانند صورت سود و زیان، در هایپریک، خودکار آماده می‌شود. برای دریافت ترازنامه هم از قسمت داشبورد، باید «گزارش‌ها» را انتخاب کنید. بعد سراغ زیر منوی «ترازنامه» بروید. ترازنامه سال مالی جاری‌تان را می‌بینید. بالای آن میزان جمع بدهی‌ها و سرمایه را مشخص کردیم تا دارایی کل به دست بیاید.

با خواندن این مقاله،‌ تفاوت ترازنامه و صورتحساب سود و زیان را شناختید. مفهوم هر دو گزارش را بررسی و رابطۀ بین آن‎ها را هم تعریف کردیم. سازمان امور مالیاتی، برای محاسبۀ مالیات آخر سال فروشگاه‎ها، به سه چیز نیاز دارد؛ دفتر روزنامه، ترازنامه و صورت سود و زیان. پس در کنار آگاهی از وضعیت کسب‌وکارتان، برای آنکه جریمۀ مالیاتی نشوید، باید صورت سود و زیان و ترازنامه‌ای درست و دقیق داشته باشید.

سوالات متداول

1. ترازنامه چیست؟

صورت مالی است که وضعیت دارایی، بدهی و سرمایۀ یک کسب‌وکار را در تاریخی خاص، مشخص می‌کند.

2. صورت سود و زیان چیست؟

عبارت است از صورت‌حسابی که چگونگی و نتیجۀ فعالیت‌های مالی یک موسسه را در طی دورۀ مالی نشان می‌دهد.

3. هایپریک، گزارش سود و زیان دارد؟

بله. در بخش گزارش‌های نرم‌افزار حسابداری فروشگاهی هایپریک، می‌توانید گزارش سود و زیان فروشگاهتان را ببینید.