فهرست مطالب
ترازنامه! نامی که زیاد شنیده‌اید اما احتمالا نمی‌دانید که در آن چه چیزی می‌نویسند، چه کاربردی دارد و اصلا به چه معناست! یکی از صورت‌های مالی اساسی و مهم است. کمکتان می‌کند دید آگاهانه‌ای نسبت به وضعیت کسب‌وکارتان داشته و از اوضاع بدهی‌ها و دارایی‌هایتان با خبر باشید. در ادامه مطلب قرار است ترازنامه را تعریف و اجزاء آن را معرفی کنیم. کاربردش را هم بررسی خواهیم کرد. پس برای شناخت کامل ترازنامه مالی، همراه ما باشید.
ترازنامه چیست؟
بیایید با چیستی ترازنامه شروع کنیم تا بهتر اهمیت آن را درک کنید. در مقدمه گفتیم که ترازنامه، یکی از صورت‌های مالی اساسی است. اگر اسم وضعیت مالی یا بیلان به گوشتان خورد، منظور همین ترازنامه است. در زبان انگلیسی هم به آن Balance Sheet می‌گویند.
به زبان ساده، گزارشی است که وضعیت دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد اقتصادی را در یک بازه زمانی، مشخص می‌کند. بنابراین همه واحدهای اقتصادی برای مشخص شدن وضعیت مالی‌شان، باید این گزارش را تهیه کنند. چه کسی تهیه کردن آن را به عهده دارد؟ حسابرسان این کار را در پایان دوره مالی انجام می‌دهند. اما نرم‌افزارهای حسابداری فروشگاهی هم بخش ترازنامه دارند و آن را در بازه زمانی آماده می‌کنند که شما مشخص کرده‌اید.
ترازنامه چه بخش‌هایی دارد؟
این گزارش مالی 3 بخش اصلی دارایی، بدهی و سرمایه دارد که به آن‌ها اقلام ترازنامه می‌گویند. اگر کمی دانش حسابداری داشته باشید، متوجه خواهید شد که این سه بخش، در واقع معادله اصلی حسابداری را تشکیل می‌دهند. هر کدام از سه بخش نیز، زیر مجموعه‌های خاص خودشان را دارند. بخش دارایی، 3 قسمت دارایی جاری، ثابت و غیر مشهود دارد. بخش بدهی‌ها شامل بدهی جاری و بدهی طویل‌المدة است. در بخش سرمایه نیز، سرمایه هر موسسه در پایان دوره مالی را می‌نویسیم. در بخش بعدی، تمام مواردی را معرفی خواهیم کرد که نام بردیم.
دارایی در ترازنامه
همانطور که خواندید بخش اول در ترازنامه، دارایی است. دارایی یعنی کلیه اموال و حقوق مالی متعلق به یک بنگاه اقتصادی. چون در این مقاله قرار است درباره ترازنامه مخصوص فروشگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها صحبت کنیم، منظورمان از بنگاه اقتصادی، همان فروشگاه یا مغازه شماست. دارایی به سه بخش ثابت، جاری و غیر مشهود تقسیم می‌شود. تعریف هر کدام را در ادامه بخوانید.
دارایی جاری
دارایی جاری یعنی وجه نقد و سایر اقلامی که قابلیت تبدیل شدن آن‌ها به نقد زیاد است. مواردی که تا یک سال آینده، نقد می‌شوند. مثلا موجودی بانک، حساب بدهکاران، کلیه کالاهای موجود در تاریخ تنظیم ترازنامه، پیش‌پرداخت‌ها، اسناد دریافتنی، مالیات و … .
دارایی ثابت
به اقلام غیر منقول دارایی ثابت می‌گوییم. اموالی مانند زمین، ساختمان، ماشین‌آلات خاص، وسایل نقلیه، اثاثه و … . این دارایی‌ها استهلاک دارند و باید میزان استهلاک آن‌ها از ترازنامه کسر شود. اصولا در ترازنامه‌های فروشگاه و مغازه، این نوع دارایی محاسبه نمی‌شود.
دارایی غیر مشهود
وجود این دارایی‌ها، در خارج مشهود نیست؛ اما برای موسسه ارزش دارند و با پرداخت وجه به‌دست آمده‌اند. مثل حق سرقفلی، امتیاز چاپ کتاب یا حتی نیروی انسانی باتجربه! این نوع دارایی نیز معمولا در ترازنامه مربوط به فروشگاه‌ها نوشته نمی‌شود.
بدهی در ترازنامه
بخش دوم، بدهی‌هاست و به دو قسمت جاری و طویل‌المدة تقسیم می‌شود. بدهی را حقوقی معرفی می‌کنیم که اشخاص ثالث از بنگاه اقتصادی دارند؛ یعنی افرادی غیر از صاحب یا صاحبان کسب‌وکار. تعریف دو نوع بدهی را در ادامه بخوانید.
بدهی جاری
این بدهی‌ها در مدت کوتاهی پرداخت می‌شوند. معمولا طی نخستین دوره مالی بعد از تاریخ تنظیم ترازنامه، صاحب فروشگاه این بدهی‌ها می‌پردازد. مثل حساب بستانکار، اسناد پرداختنی، حقوق پرداختنی و پیش دریافت درآمد!
بدهی طویل‌المدة
به بدهی‌هایی، طویل‌المدة می‌گوییم که در آینده دور پرداخت می‌شوند. مثل دیون رهنی و اوراق قرضه!
همچنین بدانید:
سرمایه در ترازنامه
زمانی که از کل دارایی‌های فروشگاه، بدهی‌ها را کسر کردید، یک مبلغ به‌دست میآورید. این مبلغ همان سرمایه شماست. این پول به صاحب یا صاحبان کسب‌وکار تعلق دارد. این قسمت را بعد از نوشتن بدهی‌ها، وارد ترازنامه می‌کنیم. چرا؟ چون حق بستانکاران بر حق صاحب سرمایه تقدم دارد و اول باید بدهی‌ها را بپردازید.
اجزاء ترازنامه
سه بخش اصلی ترازنامه را مرور کردیم. این صورت مالی، بخش‌های دیگری هم دارد که به آن‌ها اجزاء ترازنامه می‌گویند. اجزاء اصلی ترازنامه چیست؟ با خواندن ادامه مطلب، این اجزاء را بهتر خواهید شناخت.
عنوان
«نام کامل واحد اقتصادی»، «نام گزارش یا صورت وضعیت مالی» و «تاریخ گزارش» عوامل تشکیل‌دهنده عنوان ترازنامه مالی‌اند. نام کامل واحد اقتصادی را باید در سطر اول بنویسید. جای نام گزارش یا صورت وضعیت مالی نیز در سطر دوم و زیر عنوان است. نام صورت وضعیت مالی در این گزارش، ترازنامه است. تاریخ گزارش را باید در سطر سوم بنویسید و شامل آخرین روز از دوره مالی است. این روز آخرین روزی است که در گزارش قید شده‌است.
واحد اندازه‌گیری
باید واحد اندازه‌گیری را بنویسید که در تهیه گزارش، از آن استفاده کرده‌اید. در ترازنامه فروشگاه‌های ایرانی، ریال واحد اندازه‌گیری استاندارد است.
جمع حساب‌ها
بعد از نوشتن عنوان و واحد اندازه‌گیری، نوبت به جمع حساب‌ها می‌رسد. منظور از جمع حساب‌ها، جمع دارایی‌ها و جمع بدهی‌ها و سرمایه است. در ترازنامه مالی جمع حساب‌ها باید برابر باشند. کلمه تراز، روی مساوی بودن حاصل جمع ارقام سمت راست و حاصل ارقام سمت چپ، تاکید دارد. زیر این جمع‌ها هم باید دو خط موازی بکشید تا نشان بدهید حساب‌ها بسته‌شده‌اند.
ترازنامه چه اَشکالی دارد؟
این گزارش را می‌توانید به دو صورت بنویسید که به آن اشکال ترازنامه می‌گویند. اشکال ترازنامه شامل شکل حساب و شکل گزارش است. ابتدا شکل حساب را توضیح می‌دهیم. این شکل مثل حرف انگلیسی T است. بالای آن بخش عنوان را می‌نویسید. در دو طرف آن هم ستون اول (دارایی‌ها) و دوم (دارایی+سرمایه) قرار می‌گیرد. برای آنکه بتوانید تساوی جمع این دو حساب را به خوبی نشان بدهید، شکل حساب انتخاب خوبی است. شکل گزارشی شبیه یک گزارش است. اول ستون دارایی‌ها را می‌نویسید و بعد ستون بدهی و سرمایه را زیر آن قرار می‌دهید. در کشور ما، شکل حساب رواج دارد.
همچنین بدانید:
کاربرد ترازنامه، این مهم سرشار از رقم!
تعریف ترازنامه و اجازه آن را خواندید. حالا زمان آن است که به یک سوال مهم پاسخ بدهیم؛ چرا ترازنامه می‌نویسیم؟ ترازنامه بخشی از صورت‌های مالی فروشگاه شماست. کمک می‌کند تا متوجه شوید که کسب‌وکارتان سودآور بوده یا نه. همچنین برای پیش‌بینی کردن سودآوری آن کاربرد دارد. افراد متخصص با کمک «صورت سود و زیان»، «ترازنامه»، «صورت جریان وجه نقد» و «صورت سود و زیان جامع» تناسب بین دارایی و بدهی را می‌سنجند و سودده یا ضررده بودن کسب‌وکارتان را پیش‌بینی می‌کنند.
کاربرد دیگر ترازنامه، بررسی عملکرد گذشته فروشگاه و ظرفیت رشد آن در آینده است. با کمک آن برای گرفتن تصمیم‌های آینده، دید بهتری خواهید داشت. اگر ترازنامه چند سال یک کسب‌وکار را بررسی کنید، متوجه تغییرات میزان دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام آن خواهید شد. در ادامه، سه کاربرد مهم این صورت مالی را بخوانید.
میزان نقدینگی
با مقایسه دارایی‌های جاری فروشگاه با بدهی‌های فعلی آن، تصویر واضحی از میزان نقدینگی فروشگاه خواهید داشت. با انجام این کار، فرصتی برای مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌ها دارید. بنابراین میزان نقدینگی را در ترازنامه می‌بینید.
بررسی عملکرد و بهره‌وری
برای آنکه میزان کارایی و بهره‌وری کسب‌وکارتان را بسنجید، باید صورت سود و زیان و ترازنامه را مقایسه کنید. بعد از آنکه عملکردتان را بررسی کردید، می‌توانید برای دارایی‌ها برنامه بهتری بریزید تا درآمد بیشتری خواهید داشت. بنابراین با بررسی ترازنامه و صورت سود و زیان، میزان بهره‌وری فروشگاه را مشخص خواهید کرد.
مشخص شدن ریسک مالی
برای بررسی میزان اثرگذاری و قدرت کسب‌وکارتان، به ترازنامه نیاز دارید. بررسی آن به شما می‌گوید که با چه میزان ریسک مالی مواجه‌اید. با مقایسه بدهی‌ها و دارایی‌های، متوجه ریسک‌هایی خواهید شد که کسب‌وکارتان را تهدید می‌کند.
همچنین بخوانید:
همه چیز درباره مالیات شرکت ها را بدانید؟!
ترازنامه را با صورت سود و زیان اشتباه نگیرید
احتمالا تا به حال متوجه شدید که ترازنامه و صورت سود و زیان اطلاعات مالی یکسانی دارند. اما این دو صورت مالی، تفاوت‌هایی هم دارند. در ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه را در بازه زمانی خاص می‌نویسیم. اما در صورت سود و زیان، خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دوره زمانی خاص می‌آوریم. بنابراین دو صورت مالی را با هم اشتباه نگیرید.
آماده کردن ترازنامه را به یک حسابدار حرفه‌ای یا نرم‌افزارهای حسابداری فروشگاهی بسپارید. نرم‌افزارهای حسابداری فروشگاهی مانند هایپریک، اطلاعات مالی را بررسی می‌کنند که در آن ثبت کرده‌اید. بعد از تجزیه و تحلیل این اطلاعات، ترازنامه را در قالب استاندارد آماده می‌کنند. فقط با چند کلیک، ترازنامه شما آماده خواهد بود.
سوالات متداول
1. ترازنامه چیست؟
به زبان ساده، گزارشی است که وضعیت دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد اقتصادی را در یک بازه زمانی، مشخص می‌کند. بنابراین همه واحدهای اقتصادی برای مشخص شدن وضعیت مالی‌شان، باید این گزارش را تهیه کنند.
2. چه چیزهایی را باید در ترازنامه بنویسیم؟
این گزارش یک جدول دو ستونه دارد. در ستون دوم باید دارایی‌هایتان را بنویسید و در ستون دوم، مجموعه بدهی‌ها و سرمایه‌تان را. به این سه بخش اقلام ترازنامه می‌گویند. مجموع رقم ستون اول باید با مجموع رقم ستون دوم یکسان یا همان تراز باشد.
3. ترازنامه با صورت سود و زیان چه فرقی می‌کند؟
در ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه را در بازه زمانی خاص می‌نویسیم. اما در صورت سود و زیان، خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دوره زمانی خاص می‌آوریم. بنابراین دو صورت مالی را با هم اشتباه نگیرید. برای مطالعه بیشتر، سری به مقاله «صورت سود و زیان چیست؟» بزنید.
